Obca dominacja

Obca dominacja

  • 10/3/2011
  •  
     
    ​
     Mozaiki z V wieku n.e.w Bazylice Rozmnożenia Chleba w Tabdze
     
  •  

  • Panowanie bizantyjskie (313–636)

  •  
    Pod koniec IV wieku, po przyjęciu chrześcijaństwa przez cesarza Konstantyna (313 rok n.e.) i utworzeniu Cesarstwa Bizantyjskiego, Ziemia Izraela była w większości krajem chrześcijańskim. W świętych miejscach chrześcijaństwa w Jerozolimie, Betlejem i Galilei budowano kościoły, w całym kraju powstawały również klasztory. Żydzi stracili dotychczasową względną autonomię, nie mogli także zajmować stanowisk publicznych. Zakazano im wstępu do Jerozolimy – z wyjątkiem jednego dnia w roku (Tisza B’aw – dziewiąty dzień miesiąca Aw), kiedy opłakiwano zniszczenie Świątyni.
     

    Najazd Persów w 614 roku spotkał się ze wsparciem ze strony Żydów, motywowanych mesjanistycznymi nadziejami wyzwolenia. W podzięce za pomoc przyznano im kontrolę nad Jerozolimą, którą utrzymali jednak tylko trzy lata. W 629 roku wojska Bizancjum odbiły miasto, a żydowskich mieszkańców ponownie wygnano.
     

  • Panowanie Arabskie (636–1099)

  •  
    Arabskie panowanie w Ziemi Izraela rozpoczęło się cztery lata po śmierci Mahometa (632 r.) i utrzymało się przez ponad cztery stulecia. Kalifowie, rządzący najpierw z Damaszku, a potem z Bagdadu i Egiptu, przywrócili Żydom prawo osiedlania się w Jerozolimie. Społeczność żydowska otrzymała status dhimmi – chronionych prawem nie-muzułmanów. Status ten gwarantował bezpieczeństwo, respektowanie prawa własności i wolność wyznania w zamian za opłacanie specjalnego podatku pogłównego i od nieruchomości.
     

    Restrykcje wprowadzone wobec nie-muzułmanów w 717 roku ograniczyły rolę Żydów w życiu publicznym, pogorszyły ich status prawny i ograniczyły swobodę przestrzegania rytuałów religijnych. Nowy wysoki podatek od ziemi rolnej zmusił wielu z nich do przeniesienia się z terenów wiejskich do miast, ale nie poprawiło to znacząco ich sytuacji. Na skutek wzmagającej się dyskryminacji społecznej i gospodarczej wielu Żydów opuściło kraj. W końcu XI wieku żydowska społeczność w Ziemi Izraela była więc nie tylko znacząco uszczuplona, ale utraciła również wiele ze swej organizacyjnej i religijnej spójności.
     

  • Krzyżowcy (1099–1291)

  •  
    Na kolejne dwieście lat kraj został opanowany przez krzyżowców, którzy w odpowiedzi na apel papieża Urbana II przybyli tu z Europy, by odbić Ziemię Świętą z rąk niewiernych. W lipcu 1099 roku, po trwającym pięć tygodni oblężeniu, rycerze pierwszej krucjaty i ciągnący za nimi motłoch wkroczyli do Jerozolimy, masakrując większość niechrześcijańskich mieszkańców. Żydzi bronili swojej dzielnicy, barykadując się w synagogach, ale ostatecznie ginęli w płomieniach lub byli sprzedawani do niewoli. Przez następne kilkadziesiąt lat krzyżowcy rozciągali swoje panowanie na resztę kraju – poprzez układy i pakty, głównie jednak w drodze krwawych podbojów. Łacińskie państwa krzyżowców pozostały jednak organizmami stworzonymi przez nielicznych najeźdźców, trzymających się ufortyfikowanych miast i zamków.
     

    Kiedy krzyżowcy otworzyli szlaki podróżne z Europy, do Ziemi Świętej zaczęli przybywać pielgrzymi, a wraz z nimi coraz więcej powracających do swej ojczyzny Żydów. Dokumenty z epoki wspominają na przykład o grupie około trzystu rabinów z Francji i Anglii, z których część osiedliła się w Akce, część zaś w Jerozolimie. Kiedy muzułmańska armia Saladyna pokonała krzyżowców w 1187 roku, Żydzi odzyskali część swobód, w tym prawo do osiedlania się w J erozolimie. Po śmierci Saladyna w 1193 roku krzyżowcy odzyskali część ziem, jednak kontrola nad nimi pozostała ograniczona do sieci warownych zamków.
     
    Ostateczny cios władzy krzyżowców zadali w 1291 roku Mamelucy, wywodząca się z niewolników i jeńców wojennych formacja wojskowa, która doszła do władzy w Egipcie.

  • Państwo Mameluków (1291–1516)

  •  
    ​Ziemia Izraela pod panowaniem Mameluków stała się peryferyjną prowincją zarządzaną z Damaszku. Akka, Jafa i inne porty zostały zniszczone w obawie przed kolejnymi krucjatami, przez co zamarł zarówno morski, jak i lądowy handel. W późnym średniowieczu większość miast popadła w ruinę, znaczna część Jerozolimy opustoszała, a niewielka społeczność żydowska żyła w ubóstwie. Schyłek panowania Mameluków był czasem upadku, wstrząsów politycznych i gospodarczych, epidemii, plag szarańczy i druzgocących trzęsień ziemi.

  • Pod panowaniem otomańskim (1517–1917)

  •  
    Podbój przez Turków Osmańskich (1517 r.) przyniósł podział Ziemi Izraela na cztery dystrykty, administracyjnie podporządkowane Damaszkowi i rządzone z Istambułu. U zarania ery ottomańskiej żyło tam około 1000 żydowskich rodzin – głównie w Jerozolimie, Nablusie, Hebronie, Gazie, Safed i w wioskach w Galilei. Byli to zarówno potomkowie Żydów, którzy zawsze zamieszkiwali Ziemię Izraela, jak też imigranci z Północnej Afryki i Europy.
     
    Nowe, prężne rządy – za panowania Sulejmana Wspaniałego (1520–1566) – przyniosły rozwój kraju i wzrost żydowskiej imigracji. Część nowo przybyłych osiedlała się w Jerozolimie, ale większość trafiała do Safed, gdzie w połowie XVI wieku populacja Żydów wynosiła już około 10 tys. osób. Miasto stało się świetnie prosperującym ośrodkiem produkcji i handlu tkaninami, a także znanym centrum życia intelektualnego.
     
    W tym okresie rozkwitła też kabała (mistyka żydowska), zaś tworzone przez uczonych z Safed komentarze do żydowskiego prawa, zebrane w Szulhan Aruch, rozpowszechniły się wśród całej Diaspory.
     
    Stopniowy upadek imperium ottomańskiego oznaczał dla Ziemi Izraela postępującą marginalizację i zaniedbanie. Pod koniec XVIII wieku większość kraju należała do zarządzających z daleka właścicieli ziemskich, którzy dzierżawili ziemię zubożałym rolnikom, gnębionym przez system podatkowy tyleż ciężki, co niejasny. Wycięto wspaniałe lasy Galilei i masywu Karmel, pustynia i mokradła pochłaniały ziemie do niedawna rolnicze.