Kultura: Muzyka

Tarbut, czyli kultura: Muzyka

  •  
  •  
     
  •  

  • Współczesna muzyka żydowska w Ziemi Izraela - Początki

  •  
    Muzyka zaczęła odgrywać ważną rolę w życiu kulturalnym społeczności żydowskich na terenie Izraela po I wojnie światowej. To wówczas grupa pełnych zapału amatorów wraz z kilkoma profesjonalnymi muzykami podjęła liczne próby stworzenia orkiestry symfonicznej, zespołu chóralnego, a nawet opery. Jednak muzyka na profesjonalnym poziomie zaczęła na dobre rozwijać się w Izraelu dopiero w latach trzydziestych XX w., kiedy to setki nauczycieli i studentów muzyki, kompozytorów, instrumentalistów, śpiewaków, jak również tysiące melomanów, przybyło do kraju z obawy przed rosnącym w siłę nazizmem.
     
    Palestyńska Orkiestra Filharmoniczna (obecnie Izraelska Orkiestra Filharmoniczna), założona z inicjatywy urodzonego w Polsce skrzypka Bronisława Hubermana, wystąpiła z pierwszym koncertem w Tel Awiwie pod batutą Artura Toscaniniego w 1936 r. Szybko stała się jednym z centrów życia muzycznego w Izraelu, z czasem zaś uznana została za jedną z najświetniejszych orkiestr na świecie. Niedługo później powstała orkiestra radiowa (obecnie Jerozolimska Orkiestra Symfoniczna), której transmitowane koncerty słuchane były przez dziesiątki tysięcy słuchaczy.
    W późniejszym czasie powstały także takie instytucje życia muzycznego, jak Izraelska Orkiestra Kameralna, Orkiestra Symfoniczna Berszewy, orkiestry w Hajfie, Netanii, Holonie, Ramat Gan i Riszon Le-Cijon, a także Izraelska Orkiestra Kibucowa, której członkowie pochodzą z rozsianych po całym kraju kibuców.
     
    W latach osiemdziesiątych XX w. rozpoczęła działalność Nowa Opera Izraelska, której produkcje przyczyniły się do ponownego zainteresowania dziełami operowymi w społeczeństwie izraelskim.​

  • Hebrajczycy i ich piosenki

  •  
    Trudno o jedną definicję typowej pieśni hebrajskiej. Izraelczycy stosują rozróżnienie na pieśni napisane w języku hebrajskim, poruszające różne tematy i wykonywane w różnych stylach muzycznych, i pieśni Shir Ivri („hebrajskie pieśni”), których teksty są głosem wartości i uczuć Izraela, a melodie ukształtowane zostały przez wpływy słowiańskie.
     
    Jako że pieśni te towarzyszyły Izraelczykom w czasie najważniejszych wydarzeń historycznych poprzedniego wieku, stały się one wyrazem marzeń, cierpień i nadziei narodu izraelskiego. Podobnie jak wszystkie pieśni ludowe, są one głosem uniwersalnych treści, a także świadectwem szczególnych uczyć Izraelczyków, takich jak miłość do ojczyzny i rodzimych krajobrazów. Pieśni te są powszechnie znane, stały się bowiem nieodłączną częścią narodowego dziedzictwa kulturalnego.
     
    Izraelczycy kochają śpiewać – zarówno pieśni z okresu przed powstaniem Państwa Izrael, jak i te najnowsze. Śpiewają wspólnie zarówno w czasie publicznych spotkań, jak i w prywatnych domach, kibucach, centrach kultury, podczas wycieczek i przy ogniskach – często z pomocą profesjonalnych muzyków oraz przy akompaniamencie pianina, akordeonu czy gitary. Udział w wspólnym śpiewie wzbudza poczucie więzi ze wspólnotą, wzmacnia uczucie patriotyzmu i przywołuje pamięć o pionierskich czasach, wojnach o niepodległość, wygranych walkach, utraconych przyjaciołach i powracających chwilach nadziei i miłości.​

  • Izraelska muzyka współczesna

  •  
    ​W latach dziewięćdziesiątych XX w. izraelskie życie muzyczne doświadczyło sporych zmian ze względu na masową imigrację  ponad miliona Żydów z terenów byłego Związku Radzieckiego. Dzięki tej imigracji do Izraela przybyło wielu profesjonalnych muzyków – instrumentalistów, śpiewaków i nauczycieli muzyki – którzy wywarli ogromny wpływ na powstanie nowych orkiestr symfonicznych, kameralnych i mniejszych zespołów muzycznych. Tak duży napływ nowych talentów przyczynił się również do zdynamizowania życia muzycznego w ośrodkach edukacyjnych, szkołach, konserwatoriach i centrach kulturalnych na terenie całego kraju.
     

    Zespół Hadag Nahash (fot. Inbal Cach)
     
    Dzisiejsza scena muzyczna w Izraelu jest niezwykle różnorodna i niejednokrotnie bardzo odważna. Dla przykładu, zespół hiphopowy Hadag Nahash odkrywa w swych utworach, jak cyniczna potrafi być polityka. Słowa jednego z ich największych hitów pt. „Shirat Hasticker” („Piosenka z naklejek”), napisanego wspólnie z izraelskim powieściopisarzem Davidem Grossmanem, są mieszanką sloganów z naklejek na zderzakach samochodów. Z przeciwstawnych haseł politycznych powstaje portret Izraela - pełen gniewu, ironii i absurdu.
     
    Inne zespoły, np. Idan Raichel Project, łączą elementy tradycyjnej muzyki etiopskiej z bliskowschodnimi emocjami i wpływami liturgicznymi. Jednocześnie nie maleje popularność artystów obecnych w głównym nurcie izraelskiej sceny muzycznej od wielu lat, np. takich zespołów, jak Teapacks czy Knisiyat Hasechel, oraz solowych wokalistów, jak Ehud Banai, Shlomo Artzi i Sarit Hadad.
     
    W ciągu ostatnich lat polska publiczność miała coraz więcej okazji do wysłuchania izraelskiej muzyki na żywo. Tylko w 2008 r. w Polsce wystąpiły takie gwiazdy izraelskiej sceny muzycznej jak Hadag Nahash czy Chava Alberstein, natomiast w 2009 r. koncertowali w Polsce m.in. jazzowy basista Avishai Cohen, zespół Boom Pam, a grupa Balkan Beat Box dała niesamowity koncert dla ponad dwudziestotysięcznej publiczności na zakończenie 19. Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie.