Historia stosunków dwustronnych

Historia relacji Izrael-Polska

  •  
     
  • Lata 1945-1955: Żydowska imigracja do Ziemi Izraela

  •  
    Migracja Żydów do Palestyny była jednym z wyzwań, jakie stanęły przed Polską po zakończeniu drugiej wojny światowej. Pomimo wielkich cierpień, jakie spotkały naród żydowski w wyniku niemieckiego planu eksterminacji, brytyjskie władze mandatowe utrzymały liczbę pozwoleń wydawanych żydowskim imigrantom na niskim poziomie. Ta sytuacja stała się inspiracją do powoływania programów nielegalnej imigracji, a także stworzenia organizacji Bricha (Ucieczka). Żydowskie organizacje pomagające imigrantom były bardzo aktywne także w Polsce, ponieważ polscy Żydzi ocaleni z Holokaustu szukali sposobów na opuszczenie Europy i dostanie się do Ziemi Izraela. Pomiędzy 1944 rokiem a latem 1946 roku Polskę opuściło około 100 000 Żydów.
     
    Latem 1946 roku w wyniku pogromu w Kielcach w relacjach polsko-żydowskich nastąpiła poważna zmiana. Duża część społeczności żydowskiej pod wpływem strachu przed wybuchem antysemityzmu zdecydowała się wyjechać z Polski. W tej sytuacji intensywne działania podjęły organizacje syjonistyczne i dzięki nieoficjalnym porozumieniom z polskimi władzami duża fala żydowskich uchodźców opuściła kraj. Do końca 1946 roku emigrowało z Polski około 70 tys. Żydów.
     
    Polityka aktywnego wspierania żydowskiej emigracji zmieniła się jesienią 1946 roku, między innymi z powodu narastających z tego powodu napięć w stosunkach z Wielką Brytanią i Czechosłowacją. W pierwszych miesiącach 1947 roku granice zamknięto i Żydzi mogli wyjechać z Polski tylko na podstawie polskiej wizy uznanej przez brytyjskie władze mandatowe.
     
    Od 1955 roku stopniowo wzrastała zarówno liczba próśb ze strony Żydów o zezwolenie na emigrację, jak i liczba pozytywnych decyzji: w 1955 roku o paszport wystąpiło 2500 Żydów, zaś rok później ich liczba wynosiła już 19 000. Łącznie pod koniec lat 50. Polskę opuściło kolejnych 40 000 osób, z których wiele stanowili repatrianci ze Związku Sowieckiego. Jednym z głównych powodów żydowskiej emigracji był antysemityzm.
  • Niepodległe Państwo Izrael i Polska

  •  
    Polska wspierała żydowskie aspiracje do własnego państwa. Pierwsze oficjalne wystąpienie Edwarda Osóbki-Morawskiego, pod koniec 1945 roku, wyrażało poparcie dla koncepcji budowy niezawisłego państwa żydowskiego. Premier Morawski odniósł się także do wciąż wówczas trwającej żydowskiej emigracji, deklarując, że polski rząd nie będzie stawiał przeszkód, choć ma nadzieję, że ci, którzy pozostaną, będą czuli się dobrze w Polsce.
     
    Poparcie dla tej idei wyrażano w prasie i oficjalnych wystąpieniach (także na forum ONZ). Polskie władze zezwoliły na szkolenie rekrutów do syjonistycznych organizacji zbrojnych, które później walczyły o niepodległość Izraela. Na przełomie 1947 i 1948 roku w Bolkowie na Dolnym Śląsku w takich ćwiczeniach wojskowych wzięło udział około 2500 Żydów.
     
    Polska zajęła proizraelskie stanowisko w dwóch kluczowych momentach: podczas głosowania w ONZ 29 listopada 1947 roku poparła koncepcję podziału terytorium mandatowego na część żydowską i arabską, zaś po proklamowaniu niepodległości Izraela w maju 1948 roku była jednym z pierwszych krajów, które uznały nowe państwo i nawiązały z nim stosunki dyplomatyczne. Pierwsza izraelska misja dyplomatyczna trafiła do Polski 29 września 1948 roku.
  • Stosunki polsko-izraelskie do 1967 roku

  •  
    Kraje bloku wschodniego w swojej polityce wobec Izraela uzależnione były od nastawienia ZSRR wobec państwa żydowskiego. Stopniowe pogarszanie się relacji izraelsko-sowieckich po 1951 roku spowodowało podobną zmianę w stosunkach Polski i Izraela. Wraz ze wzrostem zaangażowania Związku Sowieckiego w świecie arabskim, Polska także zaczęła rozwijać relacje z tymi państwami.
     
    Najbardziej jaskrawym wyrazem tej negatywnej postawy polskich władz były wydarzenia z czerwca 1967 roku. W reakcji na wybuch wojny sześciodniowej Polska zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem na ponad dwadzieścia lat. Zamknięciu izraelskiej ambasady towarzyszyły incydenty, które zapowiadały antysemicką kampanię, jaka rozpętała się rok później. Izraelscy dyplomaci natrafili na bariery protokolarne, zaś Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zorganizowało na Okęciu antyizraelską demonstrację, której uczestnicy okazywali wyjeżdżającym dyplomatom jawną wrogość.
  • Zerwane stosunki

  •  
    Wkrótce potem rozpoczęła się antysemicka kampania. W marcu 1968 roku władze zaczęły nękać obywateli żydowskiego pochodzenia, naciskając na natychmiastowe opuszczenie kraju. Ocenia się, że w rezultacie z Polski wyjechało 13 000 – 30 000 Żydów. Tak duża fala poważnie osłabiła społeczność żydowską w Polsce. Co więcej, tematy związane z Żydami stały się czymś w rodzaju tabu, zamykając możliwość otwartej debaty na niemal dwadzieścia lat.
     
    Przełamanie milczenia na temat kwestii polsko-żydowskich i próby ponownego nawiązania stosunków dyplomatycznych z Izraelem nastąpiły dopiero w latach 80. Oficjalne przywrócenie stosunków dyplomatycznych miało miejsce w lutym 1990 roku.
  • Relacje polsko-izraelskie po przywróceniu stosunków dyplomatycznych

  •  
    Przełom demokratyczny w Polsce miał głęboki i różnoraki wpływ na relacje polsko-izraelskie i polsko-żydowskie, doprowadzając przede wszystkim do normalizacji stosunków między obydwoma państwami. Odnowienie stosunków dyplomatycznych nastąpiło w lutym 1990 roku, ale już w 1986 roku w Tel Awiwie i Warszawie otwarto tak zwane przedstawicielstwa interesów. Pierwszym ambasadorem Izraela w Polsce został Mordechaj Palzur.
     
    Już w maju 1991 roku prezydent Lech Wałęsa odwiedził Izrael. W ważnym wystąpieniu w Knesecie zarysował polską perspektywę na relacje między Polakami i Żydami. Od tamtego czasu miało miejsce wiele wizyt oficjalnych delegacji i obecnie polityczne związki Polski i Izraela są na tyle ścisłe, że zadecydowano o organizowaniu co roku międzyrządowych konsultacji; pierwsze miały miejsce w lutym 2011 roku w Jerozolimie.
  • ​Współpraca gospodarcza i kulturalna między Polską a Izraelem

  •  
    Autorem artykułu jest Ambasada Izraela w Polsce. Publikacja powstała w ramach projektu "GospoStrategie – dyplomacja gospodarcza w Polsce!", który został objęty honorowym patronatem Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii. Więcej o projekcie można znaleźć na stronie: 


    Polska i Izrael od dziesięcioleci są bliskimi partnerami, zarówno jeśli chodzi o współpracę gospodarczą, polityczną, jak i kulturalną. Historyczne związki, a także szybki rozwój gospodarczy sprawiają, że obecnie Polska jest ważnym krajem z punktu widzenia izraelskiej dyplomacji gospodarczej.

    Polska była jednym z pierwszych państw, które uznały niepodległość Państwa Izrael już w maju 1948 r., a Izrael wybrał Warszawę jako pierwszą stolicę na świecie, w której otworzył swoją ambasadę. Należy pamiętać także, że z terenów polskich (czy to pod zaborami, czy w II Rzeczpospolitej) pochodzili Ojcowie Założyciele oraz późniejsi przywódcy Izraela, tacy jak Dawid Ben Gurion, Menachem Begin, czy Szymon Peres. Zawirowania historyczne i zależność Polski od ZSRR doprowadziły do zerwania stosunków dyplomatycznych z Izraelem w następstwie wojny sześciodniowej z 1967 r. Ponowne ich nawiązanie nastąpiło po 23 latach, w 1990 r., i od tego czasu relacje Polski i Izraela stale się rozwijają. W tym okresie nastąpiło wiele wzajemnych wizyt prezydentów i premierów obu krajów, powstało też wiele wspólnych grup roboczych i konsultacyjnych, w ramach których nasze kraje pogłębiały współpracę w kolejnych obszarach.

    Następnym impulsem do zbliżenia było wstąpienie Polski do Unii Europejskiej, dzięki czemu Polska stała się stroną unijnej umowy stowarzyszeniowej z Izraelem. Ułatwia ona dostęp polskim firmom do rynku izraelskiego, a izraelskim do rynku polskiego poprzez redukcję ceł i ujednolicanie norm obowiązujących po obu stronach.

    Obecnie, Izrael jest postrzegany bardzo pozytywnie przez polskich przedsiębiorców. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się rozwiązania technologiczne i informatyczne, oferowane przez izraelskie firmy. Innowacyjność jest jednym z kluczowych aspektów dyplomacji gospodarczej Izraela i jedną z wizytówek tego kraju. Rozbudowany ekosystem innowacyjności, na który składają się instytucje państwowe, prywatne firmy i ośrodki naukowe, sprawił, że Izrael zyskał w świecie przydomek „startup nation”. Potwierdza to Światowe Forum Ekonomiczne z Davos, które co roku w swoich raportach dotyczących konkurencyjności umieszcza Izrael w czołówce najbardziej innowacyjnych państw świata. Z tego względu polskie firmy chętnie wchodzą w partnerstwo z firmami izraelskimi, by wykorzystać ich produkty z tak zaawansowanych obszarów jak cyberbezpieczeństwo, telemedycyna czy sztuczna inteligencja.

    Współpraca gospodarcza


    Polsko-izraelskie partnerstwo widać w wymianie handlowej między Polską i Izraelem, która w ostatnich latach rozkwita. W pandemicznym 2020 roku, pomimo zawirowań w gospodarce, wartość obrotów handlowych wzrosła o 10%. Według danych GUS za pierwszy kwartał 2021 r. ten wynik jest jeszcze lepszy – między styczniem o marcem bieżącego roku wartość handlu towarami wzrosła aż o 36,5% w porównaniu do analogicznego okresu 2020 roku.

    Wśród głównych polskich towarów eksportowych do Izraela znajdziemy głównie produkty rolno-spożywcze, w tym wołowinę, cukier i napoje bezalkoholowe. Łączna wartość eksportu tych towarów wyniosła prawie 133 miliony euro. Z kolei z Izraela najchętniej importowano do Polski maszyny i urządzenia mechaniczne, produkty chemiczne i farmaceutyczne, tworzywa sztuczne oraz różne rodzaje włóknin.

    Rozwija się też handel usługami: jak podaje GUS, między 2014 a 2019 rokiem wartość usług nabywanych przez polskich odbiorców od firm izraelskich wzrosła dwukrotnie do 680 milionów złotych. W tym samym czasie eksport usług z Polski do Izraela zwiększył się trzykrotnie, osiągając wartość 1,337 miliarda złotych.

    Ostatnim istotnym elementem są inwestycje bezpośrednie. Izraelskie firmy i fundusze inwestycyjne chętnie działają w Polsce ze względu na stały wzrost polskiej gospodarki i związany z tym ciągły popyt na środki do rozwoju. W 2019 roku w Polsce działało prawie 200 firm z kapitałem izraelskim. Najwięksi inwestorzy działają na rynku nieruchomości oraz w sektorze IT.

    Promocja Izraela i izraelskich firm w Polsce


    Ważnym czynnikiem w rozwoju naszych dwustronnych relacji gospodarczych jest proaktywne podejście władz Izraela. Od ponad pół wieku główną instytucją odpowiedzialną za promocję izraelskiej gospodarki i biznesu za granicą jest Israel Export and International Cooperation Institute, działający we współpracy z sektorem prywatnym. Jego głównym atutem jest rozległa wiedza na temat specyfiki danych krajów i najważniejszych sektorów gospodarki, którą dzieli się z firmami dążącymi do umiędzynarodowienia i nawiązania kontaktów biznesowych za granicą.

    Przedstawicielstwa dyplomatyczne i gospodarcze Izraela na całym świecie, w tym w Polsce, angażują się w różnorakie działania, mające na celu ułatwienie firmom izraelskim wejście na lokalne rynki, zachęcanie do inwestowania w Izraelu, nawiązywanie kontaktów między przedsiębiorstwami oraz decydentami z obu krajów oraz wzmocnienie wizerunku Izraela jako kraju innowacji przyjaznego inwestorom.

    Podstawowym narzędziem wsparcia polsko-izraelskiej współpracy gospodarczej jest Departament Handlowy Ambasady Izraela. Odpowiada on na wszystkie zapytania co do możliwości rozpoczęcia działalności w Polsce lub nawiązania współpracy handlowej z polskimi firmami. Oprócz tego angażuje się w przyciąganie polskich inwestycji do Izraela.

    Oprócz Ambasady, rozwojem kooperacji Polski i Izraela zajmują się dwie izby handlowe: Polsko-Izraelska Izba Handlowa z siedzibą w Warszawie, a także Izba Handlowa Polska-Izrael działająca w Tel Awiwie. Swoje biuro w Tel Awiwie posiada też Polska Agencja Inwestycji
    i Handlu.

    Ambasada Izraela w Polsce kładzie duży nacisk na bezpośrednie kontakty między potencjalnymi partnerami. Okazją do takich spotkań są wydarzenia tematyczne organizowane przez Ambasadę. W ich trakcie odbywają się równocześnie dyskusje eksperckie, pogłębiające wiedzę uczestników o danym zagadnieniu, a także prezentacje izraelskich firm i instytucji, przedstawiających własne, często nowatorskie rozwiązania z tej dziedziny. W ten sposób osoby biorące udział w wydarzeniu mogą wymienić się swoimi doświadczeniami i know-how, a przede wszystkim – danymi kontaktowymi, które w przyszłości mogą zaprocentować intensywniejszą współpracą i wykorzystaniem najlepszych dostępnych na rynku narzędzi. Przykładem takich wydarzeń jest konferencja An Israeli Eye on AI, poświęcona w całości różnym sposobom wykorzystania sztucznej inteligencji w sektorze prywatnym i publicznym, która miała już dwie edycje.

    Israeli Eye on AI było wydarzeniem otwartym, na które każdy mógł się zarejestrować, nie brak jednak spotkań w węższym, ściśle określonym i sprofilowanym gronie. Są to na przykład robocze śniadania, małe seminaria i tym podobne formaty, na które zapraszani są goście wyższego szczebla, by mogli swobodnie porozmawiać w kameralnym gronie. W czasach przedpandemicznych ważnym elementem były delegacje biznesowe polskich przedsiębiorców do Izraela i izraelskich do Polski. To kolejna okazja do nawiązania bezpośrednich relacji między biznesowych

    Innym rodzajem wydarzeń organizowanych przez Ambasadę Izraela są warsztaty, w czasie których eksperci z Izraela mają okazję podzielić się swoją wiedzą z dobrze rokującymi firmami i przyszłymi liderami. Do takich wydarzeń należy Startup Nation V4 Startups Bootcamp, zorganizowany przez Ambasadę w Polsce, do której dołączyły ambasady Izraela w pozostałych krajach Grupy Wyszehradzkiej. Była to okazja dla obiecujących startupów z Polski i innych krajów, by pod okiem uznanych specjalistów z Izraela rozwinąć swoje umiejętności i zdobyć cenne doświadczenie.

    Współpraca kulturalna


    Gospodarka to niejedyne pole do współpracy, szczególnie gdy mowa o dwóch tak bliskich sobie historycznie krajach. W ostatnich latach w Polsce obserwujemy renesans kultury żydowskiej. Coraz więcej instytucji i zwykłych ludzi angażuje się w przywracanie pamięci o żydowskim dziedzictwie miast, miasteczek i całej Polski. Ambasada Izraela wspiera te działania, które podkreślają łączące nasze narody elementy i tworzą podstawę do dalej idącej, pogłębionej współpracy.

    Nie mniej ważne od dokładnie sprofilowanych wydarzeń biznesowych są wydarzenia ogólne dla szerokiej publiczności. Są to na przykład pokazy kina izraelskiego, wystawy plenerowe poświęcone znamienitym izraelskim kobietom, czy spotkania dla młodzieży z izraelskimi aktywistami. Wszystko to ma na celu pokazać współczesny Izrael, który jest kolorowy, zróżnicowany, intrygujący i pewnie patrzy w przyszłość, pamiętając o swoim dziedzictwie.

    W tym duchu przebiega również promocja Izraela jako interesującego kierunku turystycznego. W ostatnich latach turyści z Polski coraz częściej wybierali Izrael na cel swoich wakacji, korzystając z mnogości atrakcji, jakie można tam znaleźć. Każdy znajdzie tam coś dla siebie: zabytki sprzed tysięcy lat; szerokie, piaszczyste plaże nad Morzem Śródziemnym i Morzem Czerwonym; wycieczki górskie koło Ejlatu czy Jerozolimy i wiele innych. W każdym z tych miejsc odwiedzający mogą spróbować oryginalnych dań, które stają się coraz bardziej popularne również w Polsce.

    Co najważniejsze: w Izraelu każdy może się czuć jak u siebie. Izrael to najbardziej tolerancyjny kraj na Bliskim Wschodzie jeśli chodzi o osoby LGBTQ+. Parada Równości w Tel Awiwie przyciąga co roku nawet 250 tysięcy ludzi, co czyni ją jednym z największych wydarzeń tego rodzaju na świecie, a samo miasto jest uznawane za jedno z najbardziej przyjaznych dla osób ze społeczności LGBTQ+.