Το Ολοκαύτωμα (Shoah στα Εβραϊκά) είναι το όνομα που δόθηκε στη δωδεκάχρονη περίοδο κατά την οποία οι Ναζί εφάρμοσαν τα σχέδιά τους για εξόντωση του Ιουδαϊσμού στην Ευρώπη. Με απαρχή το 1933, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ έγινε Καγκελάριος της Γερμανίας, εκατομμύρια Εβραίων υποβλήθηκαν σε εξευτελισμό, διάκριση, καταναγκαστικά έργα, βασανιστήρια και θάνατο. Οι Ναζί και οι συνεργάτες τους σε άλλες χώρες κατεδίωξαν κάθε Εβραίο - από τον πιο εξέχοντα επαγγελματία μέχρι τον πιο ταπεινό εργάτη - στην ανηλεή τους αναζήτηση για την ύστατη «λύση» στο «εβραϊκό ζήτημα».
Καταρχάς, οι εβραϊκές επιχειρήσεις υπέστησαν μποϊκοτάζ και βανδαλισμούς, βιβλία Εβραίων συγγραφέων κάηκαν δημοσίως και όλοι οι Εβραίοι απομακρύνθηκαν από δημόσιες θέσεις. Το 1935, θεσπίστηκαν οι ούτω καλούμενοι νόμοι της Νυρεμβέργης, οι οποίοι στερούσαν από τους Εβραίους την υπηκοότητά τους και απαγόρευαν το γάμο με «Γερμανούς πολίτες». Αυτό ήταν η αρχή της συστηματικής εκστρατείας δίωξης των Εβραίων, που εγκρίθηκε δια νόμου.
Οι Εβραίοι στη Γερμανία βρίσκονταν σε κατάσταση σύγχυσης και τρόμου. Μερικοί επέλεξαν να φύγουν, και μετανάστευσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην ιβηρική χερσόνησο και στην υπό βρετανική κατοχή Παλαιστίνη. Όμως η πλειοψηφία παρέμεινε στη Γερμανία, με την ελπίδα ότι η «τρέλα» θα περνούσε, ή τουλάχιστον ότι δεν θα αυξανόταν σε δριμύτητα. Δεν υπήρξε καμία δημόσια έκφραση αποδοκιμασίας της ναζιστικής πολιτικής – ούτε από Γερμανούς πολίτες, ούτε από ηγέτες εκκλησιών ή ξένες δυνάμεις - και αυτή η εκκωφαντική σιωπή έφερε στην επιφάνεια τον βαθιά ριζωμένο αντισημιτισμό που επικρατούσε στην Ευρώπη.
Μέχρις ότου γίνει η προέλαση της Γερμανίας στην Πολωνία και αρχίσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όλη η εβραϊκή ιδιοκτησία στις περιοχές υπό ναζιστικό έλεγχο (συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας και της Τσεχοσλοβακίας) είχε δημευτεί, και τους Εβραίους τους συγκέντρωσαν σε γκέτο και στρατόπεδα καταναγκαστικών έργων. Καθώς ο γερμανικός στρατός προωθούνταν στα Βαλκάνια και τη Σοβιετική Ένωση, οι ναζιστικές ομάδες SS (Einsatzgruppen) αφάνιζαν τον εβραϊκό πληθυσμό ολόκληρων πόλεων και χωριών, και μετέφεραν πολλές χιλιάδες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Το 1942, μετά την περιβόητη διάσκεψη Wannsee, η εφαρμογή της «τελικής λύσης» άρχισε στο Sobibor, την Treblinka, το Belzec, το Auschwitz-Birkenau και άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Καθώς έφθαναν, από όλη την Ευρώπη, τρένα φορτωμένα με Εβραίους, πολλοί απ’ αυτούς θανατώνονταν με αέρια στις ειδικά σχεδιασμένες αίθουσες (καμουφλαρισμένες ώστε να μοιάζουν με εγκαταστάσεις για ντους) ή πυροβολούνταν από εκτελεστικό απόσπασμα. Οι υπόλοιποι αναγκάστηκαν να δουλεύουν κάτω από τις χειρότερες συνθήκες, οι οποίες οδηγούσαν τελικά στο θάνατο από λιμό ή εκτέλεση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, έξι εκατομμύρια περίπου Εβραίοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια του ολοκαυτώματος. Περίπου 500.000 τσιγγάνοι, διανοητικά άρρωστοι, ομοφυλόφιλοι και άλλοι «ανεπιθύμητοι» εξολοθρεύθηκαν επίσης από τους Ναζί στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Οι επιπτώσεις στους επιζώντες αυτών των αποτρόπαιων πράξεων καταδίωξης είναι ασύλληπτες. Όμως, ακόμη και ενόψει ενός βέβαιου θανάτου, πραγματοποιήθηκαν απίστευτες πράξεις ηρωισμού. Στα γκέτο και στα στρατόπεδα, οργανώθηκαν ομάδες αντίστασης, και Εβραίοι ενώθηκαν επίσης με παρτιζάνους στα δάση. Πάλεψαν γενναία, αλλά μόνο μερικοί επέζησαν. Μεμονωμένοι μη-Εβραίοι έθεσαν σε κίνδυνο τις ζωές τους κρύβοντας Εβραιόπουλα ή ακόμα και ολόκληρες οικογένειες, ή βοηθώντας τους να εξασφαλίσουν «έγγραφα» για να μπορέσουν να διαφύγουν. Εβραίοι αλεξιπτωτιστές από την Παλαιστίνη ρίφθησαν στην κρατούμενη από τους Ναζί Ευρώπη για να βοηθήσουν στην οργάνωση διαδρομών διαφυγής, αλλά πολλοί απ’ αυτούς πιάστηκαν και εκτελέσθηκαν.
Οι οδυνηρές μαρτυρίες των επιζώντων του ολοκαυτώματος εκφράζονται με κάθε μορφή - λεκτική, γραπτή και καλλιτεχνική. Λεπτομέρειες που αφορούν συγγενείς και φίλους που χάθηκαν, εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, μουσεία και εθνικές ημέρες μνήμης του ολοκαυτώματος συνεχίζουν να ενημερώνουν και να απαντούν σε ερωτήματα σχετικά με την φοβερή αυτή περίοδο της σύγχρονης ιστορίας. Τώρα, πάνω από εβδομήντα χρόνια μετά τα γεγονότα του ολοκαυτώματος, είναι επιβεβλημένο σε μας να θυμόμαστε και ποτέ να μην ξεχάσουμε.