Μπορεί ο πολιτισμός μιας χώρας να αλλάξει την εικόνα που έχουμε γι’ αυτήν; Η απάντηση είναι πως ναι. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, το Ισραήλ. Πέρα από τα συμφέροντα στην περιοχή που οδήγησαν στη σύσφιγξη των σχέσεων Κύπρου – Ισραήλ, η πολιτιστική δράση του φιλότεχνου πρέσβη του Ισραήλ στη χώρα μας έπαιξε τον δικό της ρόλο στην αποδοχή αυτής της σχέσης.
Ερχόμενος πριν από τρία χρόνια στην Κύπρο για να αναλάβει τη θέση του πρέσβη του Ισραήλ, ο Μιχαέλ Χαράρι έβλεπε για πρώτη φορά τη χώρα μας. Είχε την ιδέα μιας μικρής και γαλήνιας “γειτονιάς”, η οποία απέχει μόλις 30-40 λεπτά αεροπορικώς από το Ισραήλ, για την οποία όμως δεν ήξερε σχεδόν τίποτα.
“Μ’ αρέσει η Κύπρος, έχει πολλές ομοιότητες με το Ισραήλ. Είναι πολύ εύκολο να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Και η πολιτιστική ζωή μ’ αρέσει. Πολλοί λένε πως είναι σχετικά μικρή. Διαφωνώ. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Προτού έρθουμε στην Κύπρο, συνηθίζαμε με τη σύζυγό μου να επισκεπτόμαστε κάθε Παρασκευή πρωί μια-δυο γκαλερί και μετά να πίνουμε καφέ. Το κάνουμε εδώ κάθε Σάββατο πρωί. Θα μου πείτε, μ’ αρέσουν όλα όσα βλέπω; Κάποια ναι, κάποια όχι. Όπως παντού. Κι αν με ρωτήσετε αν υπάρχουν αρκετές γκαλερί για να εξερευνήσει κανείς τις διαφορετικές εικαστικές προσεγγίσεις, θα σας απαντήσω πως οπωσδήποτε υπάρχουν”.
Συνεπής με τη γνωριμία των ανθρώπων της χώρας όπου ζει και εργάζεται, το τελευταίο βιβλίο που διάβασε ήταν η αυτοβιογραφία του πρώην Προέδρου Γιώργου Βασιλείου που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στην αγγλική γλώσσα. Ο Μιχαέλ Χαράρι είναι, επίσης, φανατικός θεατρόφιλος: παρακολουθεί ανεξαιρέτως όλες τις θεατρικές παραστάσεις που ανεβαίνουν στη χώρα μας, χωρίς να ξέρει ελληνικά. “Αντιστέκομαι στην ιδέα πως δεν θα μπορούσα να παρακολουθώ θέατρο λόγω γλώσσας. Και πάλι, απολαμβάνω την παράσταση χωρίς να καταλαβαίνω τι λένε οι ηθοποιοί: ακούω τη μουσική καλύτερα, παρατηρώ τη σκηνή, τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται οι ηθοποιοί…”.
Το ερχόμενο Σάββατο, θα είναι ο οικοδεσπότης μιας ολοήμερης εκδήλωσης στο νέο κτήριο του ΘΟΚ, όπου το κοινό θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει την ισραηλινή κουλτούρα μέσα από θεατρικές παραστάσεις, κουκλοθέατρο, ταινίες και μια έκθεση φωτογραφίας. Με αυτή την αφορμή, ο Μιχαέλ Χαράρι μιλά στο “Π”.
Καταφέρατε να αλλάξετε την αρνητική εικόνα που υπάρχει για το Ισραήλ μέσα από μια σειρά από πολιτιστικές δράσεις. Ήταν μια συνειδητή απόφαση εκ μέρους σας ή κυβερνητικός στόχος;
Θέλω να πιστεύω πως είναι στόχος κάθε χώρας, όχι μόνο του Ισραήλ, να εξαγάγει τα πλεονεκτήματά της: μέσω της οικονομίας, των επιχειρήσεων και βεβαίως μέσω του πολιτισμού. Κάθε χώρα σε όλο τον κόσμο, χωρίς καμία εξαίρεση, έχει πολλά να προσφέρει μέσω του πολιτισμού της. Οι Εβραίοι έφτασαν στο Ισραήλ από ολόκληρο τον κόσμο. Καθένας κουβάλησε τις προσωπικές του ιστορίες, τον πολιτισμό και την κουλτούρα του, γι’ αυτό και, στο τέλος της ημέρας, ό,τι παράγουμε στο Ισραήλ είναι αποτέλεσμα όλων των πλούσιων πολιτισμών του κόσμου μαζί με το τοπικό ισραηλινό στοιχείο. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, ο καθένας προσθέτει το προσωπικό του στίγμα στα τεκταινόμενα. Εγώ είμαι φανατικός του πολιτισμού. Θεωρώ ότι με αυτόν τον τρόπο παρουσιάζεται το Ισραήλ από μια άλλη, ιδιαίτερη οπτική αλλά και βαθιά, γιατί ο πολιτισμός είναι ένας τρόπος επαφής των ανθρώπων και των κοινωνιών. Αν το κοιτάξουμε στενά, δουλειά μου είναι να προωθώ τα συμφέροντα του Ισραήλ. Πιστεύω πως εκτείνοντας τα πολιτιστικά γεγονότα στην Κύπρο, υπηρετώ αυτόν τον σκοπό. Αν το κοιτάξουμε ευρύτερα, οι άνθρωποι γνωρίζουν και καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλο πολύ καλύτερα, και μέσα από έναν πολύ πιο ενδιαφέροντα τρόπο, διαμέσου του πολιτισμού. Στο τέλος της ημέρας, οι διεθνείς σχέσεις βασίζονται στα κοινά συμφέροντα, ωστόσο πιστεύω πολύ περισσότερο στις κοινές αξίες. Και πού είναι οι αξίες μας; Στην κοινωνία και στον πολιτισμό μας. Αν δύο κράτη θέλουν να συναντηθούν και να διατηρήσουν στενές σχέσεις, θα πρέπει εκτός από τα συμφέροντα, να συναντηθούν και οι κοινωνίες και οι πολίτες τους. Μόνο μέσα από τον πολιτισμό μπορεί να συμβεί αυτό: μέσα από τη λογοτεχνία, το θέατρο, τις τέχνες, τον κινηματογράφο, τον χορό. Και βεβαίως διαμέσου της παιδείας.
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, ξεκινά ένα καινούργιο τμήμα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, για εβραϊκές-ισραηλινές σπουδές. Είμαστε στο στάδιο απόφασης κατά πόσο θα απευθύνεται στους πτυχιακούς ή μεταπτυχιακούς φοιτητές, αλλά το σημαντικότερο είναι πως υπάρχει η ύπαρξη αυτού του τμήματος.
Πολλοί Ισραηλινοί καλλιτέχνες φτάνουν στην Κύπρο και το κοινό έχει επαφή με τη δουλειά τους. Άλλους τους γνωρίζουμε μέσα από τα έργα τους: χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των θεατρικών συγγραφέων, τα έργα των οποίων ανεβαίνουν στο κυπριακό σανίδι. Ωστόσο, υπάρχει αντίστοιχη “έκθεση” Κυπρίων στο Ισραήλ; Επισκέπτονται οι καλλιτέχνες μας τη χώρα σας, ίσως στο πλαίσιο πολιτιστικών ανταλλαγών;
Όχι όσοι θα ήθελα. Υπάρχει η προσπάθεια υιοθέτησης κοινών πρότζεκτ. Για παράδειγμα, η ΕΘΑΛ ανέβασε το έργο του Χανόχ Λεβίν πριν από δύο χρόνια και τώρα προσπαθώ να μεταφερθεί αυτή η παράσταση στο Ισραήλ. Να ακούσουμε το έργο του Χανόχ Λεβίν στην ελληνική γλώσσα. Αυτό θα εμπλούτιζε την εμπειρία των Ισραηλινών θεατρόφιλων. Ένα άλλο πρότζεκτ είναι μια κοινή έκθεση με έργα σύγχρονων καλλιτεχνών της Κύπρου και του Ισραήλ. Τον ερχόμενο μήνα εγκαινιάζεται στο Ισραήλ μια έκθεση με τίτλο Fresh Paint, με επιμελήτρια τη Μαρίνα Βρυωνίδου, πρώην διευθύντρια του Πολιτιστικού Κέντρου της Λαϊκής Τράπεζας. Θα ήθελα να δω περισσότερους Κύπριους καλλιτέχνες στο Ισραήλ. Βεβαίως θα ήταν εύκολο να τους καλέσουμε ως ισραηλινή πρεσβεία, αλλά με τον καιρό, θα είναι πολύ καλύτερα να παίρνουν πρωτοβουλίες για κοινά πρότζεκτ οι Ισραηλινοί και οι Κύπριοι καλλιτέχνες.
Ίσως οι Κύπριοι να διστάζουν λόγω της δύσκολης πολιτικής κατάστασης στο Ισραήλ.
Δεν είμαι σίγουρος πως αυτό είναι το θέμα. Το πρόβλημα είναι η αντίληψη που υπάρχει για το Ισραήλ. Υπάρχει ένα κενό ανάμεσα στην αντίληψη και την πραγματικότητα. Και ενώ η εικόνα που υπάρχει είναι πολύ σημαντική και θα πρέπει να την αλλάξουμε, θεωρώ πως οι Κύπριοι καλλιτέχνες δεν επισκέπτονται το Ισραήλ γιατί δεν υπάρχει η θέληση να σπρώξουν τα πράγματα προς τα εμπρός. Γι’ αυτό είμαι πεπεισμένος ότι γνωρίζοντας τους ανθρώπους, θα πάρουν οι ίδιοι πρωτοβουλίες συνεργασίας, ώστε να δούμε σε τρία-τέσσερα χρόνια πολύ περισσότερες κοινές πολιτιστικές δράσεις.
Ποια είναι η ανατροφοδότηση από τα πολιτιστικά δρώμενα που διοργανώνετε μέχρι τώρα;
Πολύ καλή. Μόλις σήμερα με πήρε ένας κύριος στο τηλέφωνο και με ρώτησε γιατί διοργανώνουμε για μόνο μια μέρα τις διάφορες εκδηλώσεις της 18ης Μαΐου. Αλλά και το ότι εσείς μου λέτε ότι έχει αλλάξει η εικόνα του πολιτιστικού Ισραήλ μέσα από τις εκδηλώσεις μας, είναι αρκετό.
Ο πολιτισμός της χώρας όμως διακρίνεται και στο εξωτερικό. Υπάρχει μια έντονη κινητικότητα του πολιτιστικού προϊόντος στον διεθνή χώρο. Στο Ισραήλ υπάρχει πολλή δημιουργικότητα. Το θέμα είναι πώς την σπρώχνεις ακόμη παραπέρα, πώς την προωθείς και πώς ξεπερνάς τα ψυχολογικά εμπόδια που τίθενται. Πολλοί μου λένε πως χωρίς λεφτά, δεν μπορείς να έχεις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Διαφωνώ. Δεν θα σας πω τον ετήσιο προϋπολογισμό μας, αλλά με πολύ μικρά ποσά μπορεί κανείς να κάνει πολλά πράγματα. Αρκεί να πιστεύει πως είναι αρκετά σημαντικό και να είναι ικανός να δουλέψει με συνεργασίες. Το σημαντικότερο, λοιπόν, και πάλι, είναι να ενθαρρύνουμε όσους είναι αρκετά δημιουργικοί και αρκετά ταλαντούχοι, να πιστεύουν πως αυτό που προσφέρουν είναι σημαντικό.
Αυτή η ενθάρρυνση έρχεται και με περισσή ελευθερία. Μερικές φορές βρίσκω σουρεαλιστικό το πόσο ελεύθεροι είναι οι καλλιτέχνες στο Ισραήλ, σε σχέση με την εικόνα των στρατιωτών στους δρόμους του Τελ Αβίβ, οι οποίοι δίνουν την εντύπωση ενός ανελεύθερου κράτους.
Έχετε δίκαιο. Είναι πολύ σημαντικό για το κράτος του Ισραήλ το ότι δεν ενδιαφέρεται για τις πολιτικές πεποιθήσεις των καλλιτεχνών του, εάν ακολουθούν την “πολιτική γραμμή” της χώρας τους ή όχι. Αρκεί να είναι ταλαντούχοι και να ελκύουν το κοινό. Αυτό που ενδιαφέρει είναι να εκπροσωπούν τους ανθρώπους του Ισραήλ και την κοινωνία του, με τον καλύτερο τρόπο.
Ίσως η καλύτερη απόδειξη αυτού ήταν η επίσκεψη στην Κύπρο του Νταβίντ Ταρτακόβερ, ενός γνωστού γραφίστα ο οποίος είναι ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στο Ισραήλ και τις πρακτικές του. Κι αυτή είναι η ομορφιά και ο πλούτος του πολιτισμού. Με πολλούς τρόπους θεωρώ πως τέτοιες κινήσεις συμβάλλουν θετικά στην εικόνα της παρούσας και της όποιας ισραηλινής κυβέρνησης. Άλλωστε μέσα από τον πολιτισμό μπορεί κανείς να προσεγγίσει διαφορετικούς τύπους ανθρώπων: και τους διαφωνούντες και όσους στηρίζουν τις πολιτικές μιας χώρας.
Israel Open Night / Σάββατο 18 Μαΐου
18:30: Celebration/Γιορτή, παράσταση κουκλοθεάτρου για παιδιά, χωρίς λόγια, με χιούμορ, μουσική και μαύρο θέατρο, από τo Πολυπολιτισμικό Θέατρο Γαλιλαίας.
20:00: H δική μου Ιερουσαλήμ, θεατρική παράσταση στην αγγλική γλώσσα, βασισμένη στην πλασματική βιογραφία μιας Γερμανίδας φωτογράφου και τις εξελίξεις στη ζωή της που τη βοήθησαν να πετύχει τους στόχους της. Από το Θέατρο Τμούνα.
20:30: Footnote/ Γράψε Λάθος, ισραηλινή δραματική ταινία που περιστρέφεται γύρω από την προβληματική σχέση μεταξύ ενός πατέρα με τον γιο του, οι οποίοι διδάσκουν το Ταλμούδ [εβραϊκά θρησκευτικά κείμενα]. Η ταινία ήταν υποψήφια για Όσκαρ στην κατηγορία Καλύτερης Ξένης Ταινίας 2012 και κέρδισε Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών 2011.
22:30: Rabbies/Λύσσα, η πρώτη ισραηλινή ταινία τρόμου που προβλήθηκε πριν λίγα χρόνια ενθουσιάζοντας το κοινό! Περίεργα πράγματα συμβαίνουν σε μια ομάδα ανθρώπων που χάνονται μέσα στο δάσος, σε αυτή την αλλιώτικη ταινία τρόμου.
Από την Δευτέρα 13 Μαϊου και μέχρι τις 26 Μαΐου θα παρουσιάζεται η έκθεση φωτογραφίας της Σάι Γκινότ From the beginning/Aπό την Aρχή. Όλες οι φωτογραφίες της απεικονίζουν φανταστικά τοπία, καθώς αποτελούνται από δύο φωτογραφίες τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη, απηχώντας αποσπάσματα από τη Βίβλο.
+ Η είσοδος στις εκδηλώσεις είναι ελεύθερη. Απαραίτητη προκράτηση θέσεων. Πληροφορίες τηλ. 77772717, www.israelopennight.com ή στο facebook/israel open night.