Το πρώτο venture capital στο Ισραήλ δημιουργήθηκε το 1985 και ονομάστηκε Athena Venture Partners. Τριάντα περίπου χρόνια μετά η Αθήνα επιχειρεί να συνδεθεί με το Ισραήλ, με στόχο να αντλήσει τεχνογνωσία από την εμπειρία των startups επιχειρήσεων, πάνω στις οποίες βασίστηκε η ανάπτυξη της ισραηλινής οικονομίας.
Η ψυχή της δημιουργίας των startups και της ανάπτυξης των venture capital στο Ισραήλ κατά τη δεκαετία του ’90, καθηγητής Γιγκάλ Ερλιχ, παραδέχεται ότι οι συζητήσεις μεταξύ Τελ Αβίβ και Αθήνας είχαν φτάσει σε προχωρημένο στάδιο τόσο με τον κ. Κωστή Χατζηδάκη όσο και τον κ. Νίκο Δένδια. «Εκτοτε όμως πάγωσαν λόγω των αλλαγών», σημειώνει με νόημα, αλλά «ελπίζουμε ότι στο μέλλον θα συνεχιστούν γιατί πιστεύουμε στις ευκαιρίες που θα δημιουργηθούν». Ιδρυτής σήμερα του Yozma Group, ο Γιγκάλ Ερλιχ πέτυχε το 1992 να πείσει την κυβέρνηση να διαθέσει 100 εκατ. δολάρια για να πραγματοποιήσει το όραμα της ανάπτυξης των venture capital και μέσα σε τρία χρόνια κατάφερε να ιδρύσει δέκα παρόμοια επενδυτικά κεφάλαια. Μεταξύ αυτών το Gemini, το JPV, το Nitzanim (Concord), το Polaris, το STAR and το Walden Israel, που αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά των venture capital στο Ισραήλ, που σήμερα αριθμεί περίπου 70. Από το 1995 έως το 2004 επενδύθηκαν στη χώρα πάνω από 12 δισ. δολάρια, μεγάλο μέρος εκ των οποίων προήλθε από το εξωτερικό.
Στην Ελλάδα, η έννοια της καινοτομίας και των νεοφυών επιχειρήσεων δεν είναι μέχρι στιγμής παρά ένα σύνθημα και μια προσπάθεια που βρίσκεται στο αρχικό της στάδιο. Η πρόσφατη συμμετοχή έντεκα κορυφαίων Ισραηλινών επιχειρηματιών στο Ελληνο-ισραηλινό Εργαστήριο για νεοφυείς επιχειρήσεις και επενδυτικά κεφάλαια, αναπτερώνει τις ελπίδες για την προώθηση μιας ουσιαστικής συνεργασίας, που θα απέφερε καρπούς στη μεταφορά της εμπειρίας στον τομέα των startups. Από την όλη συζήτηση για τον ρόλο των startups, συχνά διατυπώνεται και κριτική για το κατά πόσον οι νεοφυείς επιχειρήσεις μπορούν να στηρίξουν την ανάπτυξη της χώρας, αλλά η εμπειρία του Ισραήλ έρχεται να διαψεύσει παρόμοιες επιφυλάξεις.
Αν και η έννοια των startups συχνά παραπέμπει, σύμφωνα με την κυρίαρχη άποψη στη χώρα μας, σε εφαρμογές για smart phones, εξαντλώντας τη δυναμική της εκεί, η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Οι εφαρμογές ξεκινούν από τη συλλεκτική μαύρη επιφάνεια στους ηλιακούς συλλέκτες, που αποτέλεσε ισραηλινή ανακάλυψη πριν από μερικές δεκαετίες και επεκτείνονται σε δεκάδες καθημερινές ανάγκες στην αγροτική παραγωγή, αλλά και σε όλο το φάσμα της οικονομίας. Στο ερευνητικό κέντρο Volcani, ο επικεφαλής του Ινστιτούτου Αγροτικής Μηχανικής, κ. Βίκτορ Αλχανάτις, περιγράφει τη λειτουργία ενός μηχανήματος που καθαρίζει το ρόδι ελαχιστοποιώντας τις απώλειες, ένα ρομπότ που ανιχνεύει ασθένειες, κλαδεύει τα δένδρα και ελέγχεται από τον αγρότη μέσω joystick ή έναν μηχανισμό μέσω φωτο-signals που αποσκοπεί στο να μειώσει τον κανιβαλισμό σε συγκεκριμένα είδη ψαριών, μειώνοντας έτσι τις απώλειες στην ιχθυοπαραγωγή.
Στο κρατικό πανεπιστημιακό νοσοκομείο Tel Hashomer και στο Κέντρο Τεχνητής Αποκατάστασης Ορθοπεδικών Παθήσεων, ο καθηγητής Ζίβνερ περιγράφει ένα προσομοιωτή για την υποβοήθηση των ατόμων με κινητικά προβλήματα ή προβλήματα προσαρμογής σε ακραίες συνθήκες. Σε μια μονοκατοικία στο κέντρο του Τελ Αβίβ, δύο ερευνητές της Mobile OCT και η ομάδα τους, που αποτελείται από δέκα άτομα -Ισραηλινοί απ’ όλο τον κόσμο- συνωστίζονται σε δύο δωμάτια και έχουν ήδη έτοιμη τη συσκευή-μικροσκόπιο, που συνδεδεμένη με το κινητό μπορεί να ανιχνεύει τον καρκίνο της μήτρας. Τα κεφάλαια που απαιτήθηκαν για τη χρηματοδότηση της έρευνας και για την παραγωγή της συσκευής ανήλθαν σε 800.000 δολάρια και προήλθαν από angels στις ΗΠΑ. Σήμερα οι εμπνευστές της ετοιμάζονται για την κατασκευή των πρώτων 600 κομματιών που θα πουληθούν το 2015.
Διασύνδεση των καινοτομιών με τις ανάγκες της αγοράς
Ακόμα και αν κάποιος επιχειρηματολογήσει ότι πολλά παρόμοια παραδείγματα καινοτόμων εφαρμογών έχουν αναπτυχθεί πίσω από τις κλειστές πόρτες των ελληνικών πανεπιστημίων, το επιχείρημα αυτό αγνοεί την επιτυχία του ισραηλινού μοντέλου, που είναι η διάθεση αυτών των εφαρμογών στην παραγωγή και τη διάχυση των ωφελειών στην κοινωνία.
Οπως εξηγεί ο επικεφαλής τεχνικού τομέα του Jerusalem Venture Partners (JVP), κ. Χάιμ Κοπάνς, στόχος είναι η διασύνδεση των καινοτομιών με τις ανάγκες της αγοράς. «Κοιτάμε την αγορά και προσπαθούμε να καταλάβουμε τι λείπει», επισημαίνει ο επικεφαλής ενός από τα μεγαλύτερα venture capital με έδρα το Ισραήλ και παρουσία στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι. Με αυτή τη λογική επένδυσε άλλωστε το JVC στην ιδέα που ο ίδιος είχε αναπτύξει αρκετά χρόνια πριν, μια εφαρμογή που αντιμετώπισε τα προβλήματα καθυστέρησης στα ATM’s. Το JVP συστάθηκε το 1993 και άντλησε περίπου 1 δισ. δολάρια μέσω εννέα άλλων venture capital και σήμερα ηγείται της εισαγωγής 13 ισραηλινών επιχειρήσεων στον Nasdaq, αλλά και της εξωστρεφούς δραστηριότητας 26 συνολικά εταιρειών σε αγορές της Ευρώπης και των ΗΠΑ.
Δίπλα στους πολυεθνικούς κολοσσούς που συνωστίζονται στην ακτογραμμή του Τελ Αβίβ, λειτουργούν δεκάδες e-cubators και δημόσιες βιβλιοθήκες που οργανώθηκαν ως χώροι εργασίας από τον δήμο και στοχεύουν στην υποβοήθηση της ανάπτυξης καινοτόμων εφαρμογών κυρίως στον τομέα του λογισμικού. Το κόστος για τη χρήση της υποδομής, εξηγεί η επικεφαλής κ. Ινάμπακ Νάβα Σαπίρ, ενός παρόμοιου χώρου είναι μόλις 50 ευρώ τον μήνα και η χρήση του γραφείου και του υπολογιστή συνοδεύεται με την υποχρεωτική παρουσία 4 φορές την εβδομάδα. Τα άτομα μένουν εκεί από τρεις έως έξι μήνες και η χρησιμότητα ενός τέτοιου χώρου δεν εξαντλείται στην καθοδήγηση που μπορεί να σου προσφέρει ούτε φυσικά στον βασικό εξοπλισμό. Κυρίως αφορά το brain storming των ιδεών, αφού μπορεί ο διπλανός σου να σε βοηθήσει με μια νέα σκέψη στον τομέα της εμπορικής προώθησης της εφαρμογής σου ή να διαπιστώσει κάτι που εσύ έχεις υποβαθμίσει στην προσπάθεια ανάπτυξης της ιδέας σου. Κοινώς, ένα από τα συστατικά της επιτυχίας είναι η συνεργασία. Τα πανεπιστήμια, όπως είναι φυσικό, αποτελούν βασικό πόλο στην ανάπτυξη της έρευνας, αλλά και στη διασύνδεση με την ίδια την αγορά αλλά και τη χρηματοδότηση.